Với các mẹ đang cho con bú, việc ăn uống vô cùng quan trọng vì nó ảnh hưởng trực tiếp đến nguồn sữa mà mẹ cung cấp cho con. Vì thế mẹ hãy tham khảo một số mẹo về ăn uống thông minh để luôn đảm bảo mẹ khỏe bé khỏe như dưới đây nhé.

Với các mẹ đang cho con bú, việc ăn uống vô cùng quan trọng. Ảnh minh họa: Internet

1. Hạn chế thực phẩm chế biến sẵn

Thực phẩm tốt nhất cho mẹ đang cho con bú là những loại thực phẩm chưa qua chế biến và thêm phụ gia bởi bước chế biến này sẽ làm mất đi lượng vitamin, các khoáng chất và chất chống oxy hóa quý giá. Vì vậy, các loại rau quả xanh, trái cây tươi, ngũ cốc nguyên hạt, đậu nành và sữa ít béo đều là những lựa chọn thông minh cho mẹ.

2. Không quên bổ sung nước

Mẹ có con nhỏ thường không được ngủ đủ giấc, việc này có thể khiến cơ thể bị mất nước cũng giống như khi bạn uống ít nước vậy. Vì thế cần chú ý bổ sung nước đầy đủ.

Nếu bạn ngại uống nước trắng, thì hãy thử thay thế bằng nước dừa hay ăn dưa hấu. Ngoài ra, bạn cũng nên bổ sung thêm cam, dâu, dưa chuột hay cần tây bởi các loại rau quả này đều có thể dễ dàng bổ sung nước cho cơ thể.

Bên cạnh đó, mẹ cũng nên chú ý bổ sung thêm các thực phẩm giàu kali như mơ sấy khô, chuối, rau lá xanh, khoai tây hay đậu lima bởi chũng có khă năng điều chỉnh khả năng giữ nước của cơ thể.

3. Chia nhỏ bữa ăn, ăn nhiều bữa

Các chuyên gia dinh dưỡng đều khuyên mẹ đang cho con bú nên ăn thành nhiều bữa, cụ thể là nên ăn nhẹ cách khoảng 2-3 tiếng một lần để liên tục duy trì năng lượng cho cơ thể.

4. Dùng thức ăn nóng ấm

Có thể bạn chưa biết nhưng khi mang thai, sự phát triển của thai nhi khiến cơ thể mẹ thường xuyên bị nhiệt và cảm thấy nóng hơn. Do vậy, sau khi sinh con, mẹ nên chọn các món hầm, món súp hay mì ống để cân bằng lại cơ thể.

5. Chuẩn bị đầy đủ thức ăn trong tủ lạnh

Nếu công việc của bạn khá bận rộn và khó có thời gian để chuẩn bị các món ăn mỗi ngày thì cũng có thể chuẩn bị trước thịt hầm, súp hay nấu đông và đóng băng trên ngăn đá của tủ lạnh để dùng sau. Như vậy bạn hoàn toàn có thể thưởng thức những món ăn cần nấu cầu kỳ và tốn nhiều thời gian này chỉ sau ít phút làm nóng lại trong lò vi sóng.

Mẹ cho con bú cần bổ sung đầy đủ chất dinh dưỡng. Ảnh minh họa: Internet

6. Nhớ bổ sung vitamin

Nhiều mẹ cho rằng chỉ khi mang thai mới cần bổ sung nhiều vitamin hơn, tuy nhiên thực tế thì cơ thể mẹ sau sinh, đặc biệt là mẹ đang cho con bú cũng cần được chú ý cung cấp vitamin như trong thai kỳ.

Một ly sinh tố có lẽ cũng là cách tương đối hoàn hảo và khá đơn giản để cung cấp cho cơ thể nhiều vitamin cũng như chất dinh dưỡng. Yến mạch, rau xanh và hạt chia có thể xay kết hợp với trái cây hay sữa chua là một lựa chọn tuyệt vời cho mẹ đấy.

7. Bổ sung chất xơ

Đừng nghĩ rằng sau khi sinh con thì tình trạng táo bón trong thai kỳ sẽ kết thúc nhé, bởi việc cho con bú cũng khiến cơ thể mẹ rất dễ dàng bị nhiệt y như lúc mang thai vậy.

Để hạn chế tình trạng này, mẹ nên bổ sung nhiều chất xơ bằng cách sử dụng một số loại thực phẩm rất dễ tìm như yến mạch, quả sung, quả táo (cả vỏ), lê, gạo lứt, đậu đen, hay củ cải xanh.

8. Bổ sung chất sắt

Rong biển chứa hàm lượng cao sắt – một khoáng chất vô cùng quan trọng cho cơ thể mẹ. Một gợi ý cho mẹ ngại vị tanh của rong biển là món sushi chín. Ngoài ra, mẹ cũng có thể sử dụng tảo biển bởi chúng cũng là một nguồn cung cấp sắt khá dồi dào.

Nhiễm khuẩn sau sinh là tình trạng nhiễm khuẩn xuất phát từ bộ phận sinh dục tầng sinh môn, âm hộ, âm đạo, tử cung phần phụ thậm chí là viêm phúc mạc vùng tiểu khung do những tổn thương trong quá trình sinh nở, hoặc do thực hiện các thủ thuật không đảm bảo vô khuẩn, chuyển dạ kéo dài, ối vỡ sớm, sót nhau, màng nhau, bế sản dịch hoặc do vệ sinh không tốt. Chính vì thế mẹ cần biết để giữ gìn cơ thể và điều trị kịp thời.

1. Nhiễm khuẩn tầng sinh môn, âm hộ, âm đạo, cổ tử cung

Nguyên nhân: Do rách hoặc cắt tầng sinh môn mà không khâu hoặc khâu không đúng kĩ thuật, không đảm bảo vô khuẩn, quên gạc trong âm đạo.

Biểu hiện: Toàn thân mệt mỏi, sốt 38-38,5 độ, tại chỗ vết thương sưng, nóng, đỏ, đau trong khi sản dịch ra bình thường, không hôi.

Khắc phục: Nhiễm khuẩn âm hộ, tầng sinh môn cần được vệ sinh tại chỗ rửa thuốc tím, hoặc các dung dịch sát trùng khác. Nếu phù nề nhiều chỗ khâu nên cắt chỉ sớm và dùng kháng sinh toàn thân theo chỉ dẫn của bác sĩ.

Nhiễm khuẩn sau sinh rất nguy hiểm với sức khỏe của mẹ. (Ảnh: Internet)

2. Nhiễm khuẩn tử cung sau sinh

Có thể gặp ở nhiều mức độ khác nhau như viêm niêm mạc tử cung, viêm cơ tử cung, viêm toàn bộ tử cung.

Nguyên nhân: Nhiễm khuẩn ối, sót nhau màng nhau, chuyển dạ kéo dài, các thủ thuật bóc nhau kiểm soát tử cung, phẫu thuật lấy thai không vô khuẩn, bế sản dịch, sót gạc sau khi mổ.

Nhiễm khuẩn tử cung thường được biểu hiện sau sinh 3-4 ngày, sản phụ da xanh xao, mệt mỏi sốt cao, sản dịch hôi, đôi khi lẫn mủ, máu màu socola, tử cung co hồi chậm, đau vùng hạ vị nếu đã viêm đến lớp cơ tử cung.

Khi gặp nhiễm khuẩn tử cung sau sinh cần tiếp tục làm thuốc vùng sinh dục ngoài và điều trị tích cực tại các cơ sở Y tế chuyên khoa.

3. Viêm phúc mạc tiểu khung sau sinh

Thường do nhiễm khuẩn tử cung sau đẻ, điều trị nội khoa không kết quả, nhiễm khuẩn lan ra xung quanh tử cung (Vòi trứng, buồng trứng, dây chằng rộng), hoặc bị tổn thương từ tử cung do cuộc đẻ gây máu tụ ở dây chằng rộng dẫn đến viêm phúc mạc tiểu khung.

Tình trạng nhiễm khuẩn này thường muộn, vào tuần thứ hai sau sinh, với những biểu hiện nhiễm trùng, nhiễm độc mệt mỏi xanh xao vẻ mặt hốc hác, sốt tăng dần 38o-40oC, rét run, mạch nhanh, đau bụng âm ỉ hoặc có hội chứng lỵ, sản dịch mùi hôi, vùng bụng dưới rốn và hai hố chậu đau. Thăm khám trong tuần thứ 2 thấy cổ tử cung vẫn mở, các túi cùng đau, sản dịch theo tay thấy mùi hôi.

Viêm phúc mạc tiểu khung sau sinh phải được điều trị rất tích cực tại bệnh viện với kháng sinh liều cao phối hợp tránh dẫn đến viêm phúc mạc toàn bộ hay tình trạng nhiễm khuẩn huyết rất nguy hiểm.

4. Nhiễm khuẩn huyết

Là hình thái nhiễm trùng nặng nhất sau sinh, sau nạo phá thai lớn thường do nhiễm tụ cầu vàng tan huyết và vi trùng đường ruột qua các tổn thương cơ quan sinh dục.

Thường biểu hiện vào tuần thứ 2 sau sinh. Có hội chứng nhiễm trùng (sốt cao liên tục 39-40 độ, sốt có rét run) nhiễm độc (và mặt hốc hác, môi khô, lưỡi bẩn). Nhịp thở nhanh nông, mạch nhanh nhỏ, vã mồ hôi. Thể trạng suy sụp nhanh, huyết áp giảm có khi hôn mê. Hội chứng tan huyết (da xanh, thiếu máu, hồng cầu, huyết sắc tố giảm). Hội chứng rối loạn điện giải, nhiễm toan và hội chứng nhiễm khuẩn hậu sản (tử cung co hồi chậm, sản dịch có mùi hôi, lẫn nhiều mủ). Trường hợp nặng có thể xuất hiện những ổ áp xe nhỏ ở phổi, thận, não, tim và viêm phúc mạc toàn thể. Nhiễm khuẩn huyết là tình trạng bệnh rất nặng, tỷ lệ tử vong cao hoặc để lại nhiều di chứng nếu qua khỏi.

Chính vì vậy ngay trong lúc mang thai, mẹ cần phải thăm khám thường để phát hiện và điều trị các trường hợp nhiễm khuẩn sinh dục trước sinh. Trong lúc chuyển dạ, tránh chuyển dạ kéo dài, đảm bảo điều kiện vô khuẩn khi đỡ đẻ, thăm khám và khi tiến hành các thủ thuật, phẫu thuật sản khoa. Trong thời kỳ hậu sản, phải thường xuyên vệ sinh bộ phận sinh dục, tránh các ổ nhiễm khuẩn, điều trị tình trạng thiếu máu, suy dinh dưỡng.

5. Nhiễm khuẩn uốn ván

Uốn ván là một bệnh nhiễm trùng cấp tính có tỷ lệ tử vong cao do ngoại độc tố của trực khuẩn uốn ván (Clostridium tetani) gây ra. Khi mắc bệnh uốn ván tỷ lệ tử vong rất cao, khoảng từ 25 - 90%. Đặc biệt là uốn ván rốn ở trẻ sơ sinh, tỷ lệ tử vong là trên 95%. Bệnh uốn ván xuất hiện rải rác ở các vùng nông thôn, ở các nước không có Chương trình tiêm chủng mở rộng thì bệnh ở trẻ sơ sinh và người trẻ tuổi chiếm tỷ lệ cao.

Trực khuẩn uốn ván Clostridium tetani có trong đất, cát bụi, phân trâu bò ngựa và gia cầm, cống rãnh, dụng cụ phẫu thuật không đảm bảo vô khuẩn… Nha bào uốn ván có thể tồn tại nhiều năm trong một số môi trường và kháng với nhiều loại thuốc khử khuẩn, không bị tiêu diệt khi đun sôi 20 phút. Bệnh uốn ván thường xảy ra sau một tổn thương cấp tính như vết chích da, vết rách da, vết trầy da, bỏng, viêm tai giữa, phẫu thuật, sẩy thai, sinh đẻ… Vi khuẩn uốn ván xâm nhập vào các vết thương, phát triển thành ổ nhiễm khuẩn trong điều kiện yếm khí, với thời kỳ ủ bệnh khoảng 4 – 21 ngày sau đó giải phóng ngoại độc tố vào máu và tấn công vào các bản vận động thần kinh – cơ, làm cho người bệnh bị co cứng cơ và trên nền cứng đó xuất hiện các cơn co giật. Bệnh gây tử vong do suy hô hấp, rối loạn thần kinh thực vật và ngừng tim.

Chính vì vậy, mẹ khi mang thai cần phải được tiêm ngừa uốn ván đúng lịch

Mẹ sau sinh, đặc biệt là sinh mổ thường hay gặp hiện tượng tắc sữa, ít sữa, hoặc sữa loãng. Những thông tin dưới đây hy vọng có thể giúp mẹ duy trì được nguồn dinh dưỡng quý báu cho bé yêu của mình

1. Vì sao mẹ bị tắc sữa sau sinh?

Tắc sữa sau sinh do rất nhiều nguyên nhân xuất phát từ thói quen hàng ngày mà các mẹ không để ý.

- Do tâm lý của mẹ lo âu, phản xạ tiết sữa có thể không hoạt động và bé không bú được. Có rất nhiều sữa tích trong bầu vú, nhưng nó không chảy ra được. Đôi khi người mẹ cảm thấy rõ ràng sự chảy sữa, nhưng cũng có khi không có cảm giác gì dù sữa vẫn đang chảy.

- Mẹ không cho bé bú thường xuyên là nguyên nhân thường gặp dẫn đến việc mẹ ít sữa. Một số mẹ cho bé bú một đến hai lần mỗi ngày, lại có mẹ không cho bé bú đêm, một số mẹ bỏ bữa bú vì nghĩ rằng có thể “để dành” sữa.

- Mẹ do đau nên không ngồi dậy, cho bé bú không đúng cách làm bé không thoải mái dần bé chê ti mẹ khiến sữa không về hoặc mẹ sợ ngực xấu nên không cho bé bú thuờng xuyên và sớm sau sinh.

- Bé bú sữa bình hoặc sữa ngũ cốc sẽ ngủ lâu hơn sau bữa ăn. Nhiều mẹ nghĩ rằng, đây là dấu hiệu bé cần bú thêm sữa ngoài chứ không chỉ sữa mẹ. Thực ra sữa bò và ngũ cốc lâu tiêu hơn sữa mẹ làm bé không đói, sẽ bú mẹ ít hơn do đó lượng sữa mẹ sẽ giảm.

- Sữa thừa đọng lại ở bầu sữa nhiều sau mỗi cử bú nên làm tắc tuyến sữa, viêm vú, áp xe tuyến vú dần cũng dẫn đến việc mất sữa.

Sữa mẹ là nguồn dinh dưỡng quý giá cho trẻ nhỏ. Ảnh minh họa: redorbit

2. Mẹo kích thích để sữa xuống nhanh sau sinh

- Cho con bú ngay: Muốn sữa xuống nhanh, ngay sau khi sinh bạn nên cho bé bú ngay dù lúc này bầu vú đang rất mềm hoặc chưa có sữa, có sữa ít. Động tác mút ti của bé sẽ kích thích các tuyến sữa xuống nhanh hơn.

- Cho con bú đúng cách: Để miệng bé ngậm đầy núm vú và ôm giữ cơ thể bé sát với mẹ, sao cho mũi bé áp vào vú mẹ, mũi bé và cằm tạo thành một đường thẳng hướng xuống dưới. Lúc đầu, khi vú đang căng đầy, nhiều sữa đầu (lỏng, giống như sữa đã lấy hết kem) bé mút mạnh, nuốt rồi nghỉ, cứ theo nhịp đó, sau đó vú mẹ mềm hơn, bắt đầu có sữa sau (giàu chất béo, rất tốt để bé tăng cân và giúp não phát triển) và bé bú từ tốn hơn, vì vậy cần cho bé bú hết từng bên bầu vú để bảo đảm thành phần dinh dưỡng được cân đối.

- Thay đổi bầu vú khi chưa hết có thể ảnh hưởng đến sự tiết sữa. Khi mẹ ít sữa, cần cho bé bú cạn một bên rồi mới chuyển sang bầu vú kia. Và lần cho bú sau, bắt đầu với bầu vú đã có thời gian hồi phục lâu hơn.

- Nếu vú bị cương và ứ sữa, xoa nhẹ đầu vú. Bạn có thể dùng khăn ấm massage bầu vú để sữa tan ra. Sau đó, dùng chiếc lược chải đầu chải bầu vú theo hướng từ trên xuống để các tuyến sữa được thông.

3. Vì sao bé vẫn đói trong khi sữa mẹ chảy tràn?

Ở những mẹ đang cho con bú, vú chảy sữa ngoài lúc cho con bú là chuyện bình thường. Vú cũng có thể tự nhiên chảy sữa khi mẹ nghĩ đến con một cách âu yếm. Nguyên nhân của hiện tượng này được chi phối bởi: nồng độ prolactin trong cơ thể quá cao (thường do tuyến yên có khối u nên kích thích sản sinh prolactin tăng đột biến), chất oxytocin tăng hay do một số điều kiện sinh lý bất thường tác động cũng gây tiết sữa.

Ngoài ra, trong cơ thể phụ nữ còn có chất oxytocin cũng liên quan đến quá trình tiết sữa. Oxytocin có tác dụng làm co bóp các xoang sữa, đẩy sữa tràn đầy vào bên trong các ống dẫn sữa ra phía đầu vú. Chất oxytocin càng nhiều sẽ càng làm cho quá trình co bóp xảy ra liên tục và mạnh mẽ hơn. Đó chính là nguyên nhân làm sữa bị chảy ra ngoài một cách tự nhiên, khó kiềm chế được.

Mẹ cần có chế độ ăn uống hợp lý, luyện tập đều đặn (đặc biệt là các bài tập cho cơ ngực) trước và cả trong quá trình mang thai để tăng cường sự dẻo dai cho các cơ thì mới có thể khắc phục một phần tình trạng chảy sữa này.

Trong dân gian, những điều người phụ nữ cần kiêng kị sau sinhrất nhiều. Có những kiêng kỵ đúng, nhưng cũng có điều chưa đúng với nhận thức khoa học, vệ sinh, gìn giữ sức khỏe ngày nay. Hãy tham khảo một số kiêng kỵ phổ biến dưới đây xem liệu điều đó đúng hay sai.

Sau sinh mẹ thường được nghe rất nhiều điều kiêng kị. Ảnh minh họa: Getty Diamond

Kiêng khem trong ăn uống sau sinh

Người phụ nữ sau sinh phải tiết sữa nuôi con, nên sau sinh ít ngày, khi cơ thể dần hồi phục thì họ ăn rất khỏe. Có câu “ăn đến thủng nồi, trôi rế” để nói về đặc điểm này. Quan niệm dân gian không ngăn cấm người mẹ ăn nhiều là đúng, nhưng lại đưa ra nhiều món ăn phải kiêng khem. Quan niệm khuyến khích người mẹ chỉ ăn cơm với nước mắm chưng, cùng lắm là cho ăn thêm quả trứng luộc. Ông bà ta cho rằng không kiêng khem như thế, người mẹ sau này sẽ mắc nhiều bệnh tật, đặc biệt là hay “ốm bụng” và tiêu chảy. Vì thế, hầu như các bà mẹ sau sinh không được ăn thịt, cá, tôm, cua; các loại rau củ quả cũng hạn chế, chỉ có rau ngót được cho là lành.

Thực tế, giai đoạn sau sinh người mẹ cần được hồi phục sức khỏe, lại phải chăm sóc, cho con bú, nên lúc này họ cần ăn nhiều, thức ăn cần đa dạng để cung cấp đủ các chất đạm, đường, mỡ, muối khoáng và vitamin cho cả mẹ và con. Do vậy, người mẹ không cần kiêng khem bất cứ thực phẩm nào nếu các thức ăn đó đảm bảo vệ sinh, sạch sẽ, “ăn chín, uống sôi”, không lẫn chất độc hại và không có độ cồn (rượu).

Kiêng tắm và luôn mặc quần áo dày sau sinh

Theo phong tục tập quán, tại hầu hết các vùng, nhất là miền xuôi, người mẹ sau sinh phải luôn mặc áo quần dày để giữ ấm. Người mẹ cũng không được tắm ngay vì cho rằng sau đẻ bị lạnh, và nếu tắm rửa sớm sau sinh lúc về già sẽ bị nóng và lạnh hơn so với mọi người, bị nổi gân xanh trên da…

Việc cần giữ ấm sau khi đẻ, nhất là về mùa rét là điều đúng và rất cần thiết để tránh các bệnh do nhiễm lạnh, lại rất dễ mắc phải khi cơ thể người mẹ đã suy yếu do mất sức, mất máu trong quá trình sinh đẻ. Tuy nhiên, nhiều gia đình bắt bà mẹ mới đẻ phải mặc nhiều áo quần, thậm chí cả áo len vào mùa hè nóng bức khiến mồ hôi ướt đẫm cả người thì lại là điều có hại. Vì thế, việc tắm rửa cũng phải được mẹ thực hiện thường xuyên sau khi sinh. Cần phải rửa bộ phận sinh dục bằng nước sạch và thay băng vệ sinh nhiều lần mỗi ngày để tránh nhiễm khuẩn hậu sản.

Việc tắm gội có thể thực hiện vào ngày thứ hai hoặc thứ ba sau khi sinh, không nên kiêng kéo dài hàng tháng như quan niệm cũ. Tất nhiên khi tắm sau sinh, mẹ cần tắm bằng nước nóng, tắm trong nhà tắm kín gió, không nên tắm ngâm trong bồn và không tắm lâu, chỉ nên tắm khoảng 10 phút một lần.

Tắm hàng ngày hoặc cách ngày tắm 1 lần là việc nên làm. Việc mẹ nổi gân xanh trên das au sinh là do chế độ ăn uống không đủ chất, khiến người gầy sút, hoặc do tạng người gầy yếu mà thôi.

Quan niệm bịt tai, không được xem ti vi, sách báo…

Trong quan niệm dân gian cũng thường yêu cầu mẹ mới sinh phải bịt tai (thường là nhét bông vào 2 lỗ tai) để sau này không bị ù tai, phải đeo kính râm khi ra ngoài nắng, không được xem ti vi, không được đọc sách báo những ngày đầu sau sinh vì sẽ bị chảy nước mắt và hại mắt về sau. Hoặc nếu nói nhiều sau đẻ thì sau này bị nói nhịu…

Những điều nói trên đều có lý khi phụ nữ sau sinh nếu có những hoạt động đó quá mức, do cơ thể người mẹ vừa trải qua cuộc vượt cạn cực nhọc và gian khổ, ngay cả khi không có biến chứng gì. Những âm thanh quá lớn và liên tục, việc phải nhìn ra ngoài nắng chói chang hoặc theo dõi hình ảnh truyền hình trong nhiều giờ với bà mẹ sau sinh đều không có lợi cho sức khỏe toàn thân, cũng như các bộ phận trực tiếp thu nhận của các giác quan đó. Tuy vậy, nói là “cấm” tuyệt đối thì có phần thái quá.

Tóm lại, vấn đề là nên có mức độ, không thể sinh hoạt, hoạt động như khi chưa có thai và sinh đẻ.

Việc mổ lấy thai là một vết thương lớn. Sau khi sinh, trong ổ bụng áp lực đột ngột làm giảm cơ bụng, nhu động ruột chậm lại, dễ gây táo bón, vì vậy cần có một chế độ ăn uống riêng dành cho mẹ sinh mổ và nên tuân theo những nguyên tắc sau.

Mẹ sau sinh mổ cần có một chế độ dinh dưỡng phù hợp. 

1. "Ăn chay" sáu giờ sau sinh

Sau khi sinh mổ ruột bị động chạm, dạ dày bị ức chế, sự hoạt động của ruột giảm. Vì thế nếu sau khi phẫu thuật mà ăn nhiều sẽ tiêu hóa khó khăn, tích tụ lâu dễ dẫn tới táo bón và tăng thêm khí trong ruột khiến bụng bị đầy hơi, không có lợi cho việc hồi phục sức khỏe của mẹ.

Tốt nhất sau phẫu thuật trong 6 giờ thì không nên ăn gì, khi ruột đã dần dần khôi phục chức năng mới nên ăn uống. Nếu quá đói thì chỉ nên ăn nhẹ bằng các thức ăn dễ tiêu như súp, cháo trắng để tăng dần nhu động ruột, thúc đẩy "xì hơi" cũng như bài tiết dễ dàng.

2. Lượng thức ăn và loại thức ăn cần phù hợp

Sau khi sinh khoảng 1 - 2 ngày khả năng tiêu hóa còn yếu, mẹ nên ăn những loại thức ăn dễ tiêu hóa, nhưng tránh thức ăn chứa dầu mỡ.

Sau sinh 3 - 4 ngày không vội vàng ăn một lượng quá nhiều các món canh. Sau một tuần thì các mẹ có thể ăn bình thường. Do cảm giác ngon miệng hơn nên có thể bổ sung thêm cá, trứng, thịt gia cầm…

Trong giai đoạn này do mẹ ít vận động, lại ăn nhiều chất dinh dưỡng nên dễ bị táo bón. Vì thế hãy lựa chọn các rau xanh có tính mát như bí đao, rau ngót, mướp, rau mồng tơi… bổ sung thường xuyên vào bữa ăn của mình nhé.

3. Hạn chế các món gây đầy hơi

Chức năng tiêu hóa của mẹ sau sinh mổ cần có thời gian để phục hồi. Sau phẫu thuật nên tránh các loại thực phẩm dễ dàng lên men khí như đường, sữa đậu nành, tinh bột… để ngăn ngừa đầy hơi.

4. Bỏ những thức ăn có tính hàn, mùi tanh

Mẹ nên tránh những món ăn có tính hàn như cua, rau đay, đồng thời cũng không nên ăn quá sớm những thức ăn tanh như cá, ốc bởi chúng sẽ ức chế sự ngưng tụ của máu, không có lợi cho việc đông máu sau khi mổ, khiến vết thương lâu lành hơn.

5. Những điều cấm kỵ khác trong ăn uống của mẹ sau sinh

- Do mẹ có vết mổ nên việc kiêng khem thực hiện với một số thức ăn không tốt cho quá trình lành sẹo như: nếp, rau muống, lòng trắng trứng gà… vì chúng là những thức ăn làm tăng quá trình tạo mủ viêm, hay gây ra sẹo lồi… Ngoài ra, thực phẩm lạnh như bắp cải, củ cải trắng, dưa hấu, lê… nên nhịn ăn sau 40 ngày để ngăn chặn thiệt hại cho đường tiêu hóa và răng.

- Không ăn thức ăn nhiều dầu mỡ, thức ăn đặc.

- Tránh dùng các thực phẩm có tính kích thích như cà phê, chè, hạt tiêu hay rượu vang…

- Trong giai đoạn sản dịch đang ra rất nhiều này, mẹ cũng nên ăn nhiều chất có tác dụng co hồi tử cung giúp đẩy nhanh chất dịch ứ đọng trong buồng tử cung.

Trải qua 8 tiếng một ngày với người thường còn mệt, huống chi với bầu. Đặc biệt là những bầu ở vào giai đoạn cuối của thai kỳ, thai đã rất to, gây áp lực lớn lên lưng của bạn khiến bạn đau.

Ðể giảm bớt những cơn đau lưng rất thường xảy ra, bà bầu hãy thử thực hiện những mẹo sau đây nhé.

Mua ngay một chiếc gối mềm

Với một chiếc gối êm ái kê sau lưng sẽ làm giảm áp lực lên lưng do trọng lượng cơ thể ngày càng tăng. Đó cũng là vật giúp bạn thư giãn mỗi khi mệt mỏi. Nhưng bầu nhớ nhé, chiếc gối cần đủ to và chắc chắn để làm điểm tựa vững chắc cho bạn và có thể giúp bạn ngồi thẳng lưng.

Cố gắng giữ thẳng lưng

Khi cần cúi xuống lấy đồ, bạn chỉ nên khuỵu một bên gối, không cúi gập người. Tránh xoay vặn mình khi đang lấy. Hạn chế các động tác với tay cao quá đầu. Nếu cần nâng, nhấc vật gì nặng, có thể nhờ sự giúp đỡ của các đồng nghiệp khác. Tất cả những lời khuyên này là đều nhằm giúp bạn tránh những động tác có thể gây chấn động tới thai nhi.

Bà bầu nên thay đổi tư thế, vị trí đứng, ngồi để máu lưu thông tốt. Ảnh: Getty Images

Thường xuyên vận động

Thay đổi tư thế, vị trí đứng, ngồi để máu lưu thông tốt và các khớp xương được thư giãn. Thỉnh thoảng có thể bỏ giày ra cho chân được thông thoáng. Vì điều này giúp ích cho việc sinh nở sau này

Duy trì giấc ngủ trưa

Lưu ý khi nằm, bạn nên nghiêng sang trái. Không nên nằm gối quá cao, gây trũng vùng lưng khiến bạn dễ đau lưng lúc ngủ dậy. Nếu có dấu hiệu đau nhức, bạn nên làm ấm vùng lưng bằng các túi chườm nước nóng, xoa bóp lưng và nắn nhẹ khớp xương sống.

Kiểm soát cân nặng

Rất nhiều chị em may mắn khi mang bầu không bị nghén hoặc thời gian nghén ngắn. Vậy là các mẹ bầu theo đà ăn uống được đã ăn rất thoải mái, thậm chí là ăn nhiều. Điều này dẫn tới việc tăng ký quá nhanh và nó thật sự không tốt cho sức khỏe của cả bầu cũng như bé cưng trong bụng. Lời khuyên dành cho bầu là ăn uống vừa phải để tăng cân từ từ, không để trọng lượng gây áp lực đột ngột lên các đốt sống. Bên cạnh đó, các động tác yoga, mát-xa lúc về nhà vừa giảm hẳn đau lưng, nhức mỏi mà còn giúp bạn sinh bé dễ dàng.

Lưu ý mẹ bầu:

Phía dưới bàn làm việc ở chỗ làm, bạn có thể đặt một chiếc ghế nhỏ để gác chân lên thay vì thả chân xuống đất. Cách 2 tiếng, nên xoa bóp chân theo hướng từ dưới lên trên nhằm giảm nguy cơ bị phù. Tốt nhất là khoảng mỗi giờ một lần, mẹ bầu nên rời vị trí để đi lại nhẹ nhàng trong văn phòng hoặc hành lang, giúp máu huyết lưu thông tốt hơn.

Bất thường nước ối là một bệnh lý thường gặp trong thai kỳ. Trên thực tế, bác sĩ thường dùng siêu âm để đánh giá tình trạng nhiều hay ít ối.

Thiểu ối

Thai phụ rơi vào tình trạng thiếu ối khi xoang ối bất kỳ có đường kính < 2cm. Thiếu ối là một trong những nguyên nhân gây ảnh hưởng không tốt đến thai nhi. Thiếu ối sẽ làm cho phổi kém phát triển, giới hạn sự vận động và phát triển chi, gây ra tình trạng tay chân khoèo, kém phát triển vùng cơ mặt. Thiếu ối khi chuyển dạ gây sinh khó, dây rốn dễ bị chèn ép, thai suy trong chuyển dạ.

Thiếu ối thường gặp khi:

- Thai nhi có những bất thường về thận, thai suy dinh dưỡng, khi thai gần ngày hoặc thai già tháng, rỉ hay vỡ nước ối.

- Cơ thể mẹ thiếu nước tạm thời cũng gây ra giảm ối. Trong trường hợp này, mẹ sẽ được khuyên uống nhiều nước và theo dõi lượng nước ối trong vài ngày sau đó.

Khám định kỳ theo hướng dẫn của bác sĩ sẽ giúp kiểm tra tình trạng nước ối . Ảnh: Getty Images

Đa ối

Đa ối là khi xoang ối bất kỳ có đường kính >8cm.

Sản phụ sẽ thấy bụng to hơn bình thường, nhất là đối với đa ối cấp. Sản phụ sẽ thấy bụng to hơn tuổi thai, sờ vào các phần thai, nghe tim thai khó khăn. Đa ối thường gặp ở thai non tháng, đa thai, bệnh lý về đường tiêu hóa hoặc hệ thần kinh.

Đa ối dẫn đến những nguy cơ cho thai nhi như sa dây rốn khi chuyển dạ, tử vong hay bệnh tật sau sanh non. Đối với bà mẹ đa ối cấp có thể gây chuyển dạ sanh non, khó thở; đa ối mạn gây băng huyết sau sanh và nhau bong non. Bác sĩ chuyên khoa có thể kéo dài tình trạng này bằng cách dẫn lưu ối để cứu cả mẹ lẫn con.

Dấu hiệu nhận biết và cách phòng ngừa

Trong thai kỳ, thai phụ cũng có thể tự cảm nhận về những thay đổi: bụng to nhanh thậm chí căng to và khó thở, thấy tăng cân quá mức (ối nhiều, đa ối), hay bụng to không tương xứng với tuổi thai (thiếu ối). Với những thai thường cử động, rất ít khi có bất thường về nước ối.

Khám định kỳ theo hướng dẫn của bác sĩ sẽ giúp kiểm tra tình trạng nước ối cũng như phát hiện sớm những bệnh lý của thai phụ hoặc thai có khả năng dẫn đến bất thường của nước ối.

Khoảng 75% bà bầu khi mang thai sẽ nhận thấy trên cơ thể mình xuất hiện một đường sậm màu, chạy từ rốn đến hết bụng.

Bình thường, hẳn là bạn cũng để ý thấy có một đường chỉ mờ, chạy dọc, bắt đầu từ rốn đến bụng dưới của mình. Đó được gọi là đường Linea Alba. Hầu như tất cả mọi phụ nữ đều có đường linea alba, nhưng ở bà bầu, nhất là khi sang quý thứ hai của thai kì, các sắc tố da thay đổi làm cho đường này trở nên đậm màu, rõ nét hơn, và được gọi là đường Linea Negra.

Trong giai đoạn bạn mang thai, cơ thể bạn bắt đầu sản sinh thêm nhiều melanin, một sắc tố làm cho da trở nên sẫm màu hơn. Việc gia tăng melanin là do estrogen được sản sinh nhiều hơn, dẫn đến hiện tượng tăng sắc tố da. Lí do vì sao đường này chỉ xuất hiện ở vùng trung tâm bụng dưới vẫn chưa được tìm ra nhưng cơ chế của hiện tượng này giống với cơ chế của việc âm đạo và nhũ hoa của bạn cũng bị sẫm màu hơn khi mang thai.

Mẹ bầu có đường linea negra ở bụng là chuyện bình thường và không có hại gì đến hai mẹ con cả. Đó là dấu hiệu chứng tỏ hooc môn mang thai của bạn đang hoạt động tốt.

Mẹ bầu có đường linea negra ở bụng là chuyện bình thường. Ảnh minh họa: Internet

Đường Linea Negra sẽ biến mất?

Trong hầu hết các trường hợp là có, thường là sau sinh, nhưng đường này mờ dần đi rất chậm, đặc biệt là khi bạn vẫn còn đang cho con bú. Để vùng da có đường linea negra tiếp xúc với ánh nắng mặt trời sẽ càng làm đường này có nguy cơ quay trở lại. Phụ nữ có làn da trắng sẵn gặp ít nguy cơ về tăng sắc tố da hơn so với những phụ nữ có làn da sẫm màu.

Có cách nào ngăn chặn đường Linea Negra?

Không may là chẳng có cách nào để chặn lại hiện tượng tự nhiên này cả. Tuy nhiên, bạn có thể dùng mỹ phẩm, kem nền để che phủ tạm thời trong vài tiếng đồng hồ nhất định. Acid folic là một cách hiệu quả để kiểm soát hiện tượng sắc tố làm thay đổi da của bạn, giảm bớt hiện tượng da bị sẫm màu khi mang thai. Chất này có nhiều trong thực phẩm như bột mỳ, măng tây, đậu, rau chân vịt, nước cam,… Và nên nhớ, tránh để da tiếp xúc với ánh nắng mặt trời, đặc biệt là vùng bụng.

Có cần đến gặp bác sĩ?

Đường Linea Negra hoàn toàn không có hại cho cả mẹ và em bé trong bụng nên việc điều trị là không cần thiết. Chỉ cần có một chế độ ăn uống lành mạnh và thời gian đủ dài, bạn sẽ được nói lời tạm biệt với đường nâu sậm màu ở bụng này sau khi sinh thôi nhé.

Mẹ sau sinh thường được khuyên ăn móng giò, chân giò các kiểu để có nhiều sữa cho con bú. Một số ý kiến cũng cho rằng, ăn chân giò nhiều gây thừa mỡ, béo phì khiến chị em lo lắng.

Theo lời chị M. (Hà Nội) cho biết: “Nghe lời bà nội, rồi mọi người mách ăn cháo chân giò sau sinh giúp lợi sữa, nên ngày nào tôi cũng cố gắng ăn dù rất ngán. Liên tiếp trong 1 tháng, thực đơn ch ính của tôi là cháo chân giò. Thật sự là con tôi rất “bụ sữa”, nhưng cũng là lúc tôi phát hoảng khi nhìn lại số cân nặng của bản thân. Tôi tăng cân vù vù, đặc biệt tăng nhanh sau 1 tháng “tẩm bổ” chân giò”.

Chân giò có nhiều chất dinh dưỡng, mẹ không nên lạm dụng ăn quá nhiều. Ảnh minh họa: Internet

Theo các chuyên gia cho biết, người mẹ sau khi sinh thiếu nhiều chất bởi quá trình vượt cạn mẹ mất nhiều năng lượng và nước. Sau sinh là thời điểm sản phụ phải bổ sung rất nhiều chất dinh dưỡng. Các cụ ngày xưa vẫn truyền tai nhau ăn móng giò lợi sữa, ăn cháo móng giò để tăng sữa cho mẹ, điều đó đúng 50%.

Trên thực tế, chân giò là một trong những thực phẩm cung cấp rất nhiều chất dinh dưỡng, sản phụ ăn cháo chân giò sẽ kích thích sữa và tăng lượng sữa non. Tuy nhiên, mẹ không nên lạm dụng ăn quá nhiều sẽ gây thừa mỡ, thậm chí khiến sản phụ béo phì. Bản thân chân giò rất nhiều chất béo, người mẹ ăn quá tiêu chuẩn sẽ không tiêu hóa kịp gây nên đi ngoài.

Các mẹ nên cho con bú càng sớm càng tốt. Bú sớm sẽ gây phản xạ ngược, tuyến yên lúc này được kích thích sẽ tiết ra sữa nhiều hơn và còn tiết ra một chất nội tiết gọi là oxytocin có tác dụng làm co bóp cơ dạ con, đẩy nhau thai bong ra sớm.

Chế độ dinh dưỡng giúp tăng nguồn sữa mẹ

Sản phụ nên hạn chế đồ ăn chiên, xào, đồ ngọt, thức ăn nhanh… Thay vào đó hãy chọn thức ăn nhiều protein nhưng ít mỡ, nên dùng dầu thực vật trong chế biến thức ăn. Ăn nhiều rau xanh, trái cây để tăng cường lượng vitamin và khoáng chất cho cơ thể

Sau khi sinh nở, hệ tiêu hóa của người mẹ thường bị yếu khó khăn trong việc hấp thụ chất dinh dưỡng đặc biệt những chất khó tiêu như đạm. Vì vậy nên duy trì uống sữa dành cho bà mẹ mang thai và cho con bú để đảm bảo đủ chất mà không bị tăng cân.

Sản phụ nên tăng cường nhiều rau xanh và những thực phẩm lỏng như: sữa nóng để kích thích nguồn sữa.

Bên cạnh đó, các mẹ nên bổ sung nhóm tinh bột với các loại khoai tây, khoai lang… để tăng cường chất dinh dưỡng. Ngoài cơm, các mẹ có thể ăn thêm bánh mì cũng rất tốt và có lợi cho sữa khỏe.

Các mẹ nên ăn nhiều thịt nạc, cá (kiêng cá mè vì ảnh hưởng đến mùi tanh của sữa) các loại đậu hạt chứa hàm lượng protein.

Nhóm thực phẩm không bao giờ các mẹ được phép quên là các loại rau xanh. Đây là thực phẩm cung cấp các loại vitamin và chất xơ cần thiết giúp dễ tiêu hóa, tránh táo bón và có tác dụng giải nhiệt cho cơ thể rất tốt.

Thời kỳ hậu sản là khoảng thời gian 3 tháng sau cơn vượt cạn của mẹ theo dân gian, với y học hiện đại là 6 tuần đầu sau sinh. Hậu sản là một vấn đề đáng lo ngại của mẹ, vì khi mang thai các cơ quan sinh dục của mẹ phát triển để thích nghi với việc có em bé. 6 tuần sau sinh là thời gian các cơ quan sinh dục (trừ ngực vẫn phát triển để nuôi con) sẽ dần trở lại bình thường như trước khi sinh.

Như vậy, bất kỳ mẹ nào cũng bước qua thời kỳ hậu sản, và đều cần được chăm sóc đặc biệt nếu không rất dễ mắc một số bệnh lý – gọi là bệnh hậu sản như dưới đây.

Ảnh minh họa: Internet

1. Bị băng huyết

Băng huyết sau sinh là tai biến sản khoa hay gặp nhất (nguy cơ cao nhất trong 24h sau sinh) và nguyên nhân chính gây tử vong cho sản phụ.

Triệu chứng: chảy máu nhiều ngay sau khi sinh và khi xổ nhau. Máu ra nhiều khiến mẹ bị choáng, xanh nhợt, mạch nhanh, huyết áp hạ, khác nước, tay chân lạnh, vã mồ hôi …

Nguyên nhân:

- Cơ tử cung yếu do sinh đẻ nhiều lần, tử cung có sẹo mổ, u xơ tử cung, tử cung dị dạng; tử cung bị căng giãn quá mức vì đa thai, đa ối, thai to.

- Chuyển dạ kéo dài, nhiễm khuẩn ối.

- Sót nhau trong buồng tử cung.

- Mẹ bị suy nhược, thiếu máu, cao huyết áp, nhiễm độc thai nghén.

- Mẹ từng có tiền sử sẩy, nạo, hút thai nhiều lần.

- Mẹ từng bị sót nhau, viêm niêm mạc tử cung.

- Mẹ sinh non, thai lưu.

- Mẹ sinh đẻ quá nhanh, đặc biệt ở tư thế đứng.

- Dây nhau ngắn, cuốn cổ nhiều vòng.

- Đỡ đẻ không đúng cách, cổ tử cung chưa mở hết mà mẹ đã rặn.

Băng huyết là một tai biến hết sức nguy hiểm, nếu mẹ thấy mình ra máu nhiều sau khi sinh hay gặp các triệu chứng như trên, cần thông báo ngay cho bác sĩ biết, tùy từng trường hợp mà bác sĩ có biện pháp can thiệp kịp thời và thích hợp.

2. Bị nhiễm khuẩn sau sinh

Nhiễm khuẩn hậu sản là nhiễm khuẩn xảy ra ở mẹ sau khi sinh mà khởi điểm là từ đường sinh dục (âm đạo, cổ tử cung, tử cung vùng nhau bám). Vi khuẩn gây bệnh có thể từ cơ thể mẹ, người xung quanh, dụng cụ đỡ đẻ, thủ thuật mổ lấy thai…

Nguyên nhân nhiễm khuẩn: dinh dưỡng kém, thiếu máu, nhiễm độc thai nghén, ối vỡ non, vỡ sớm, chuyển dạ kéo dài, ứ sản dịch, đã bị viêm âm đạo, viêm cổ tử cung từ trước…

Triệu chứng ban đầu có thể chỉ là sốt nhẹ (>38độC), đau tấy, mưng mủ chỗ bị viêm, sản dịch hôi, mệt mỏi, ăn uống kém… Nếu nặng, mẹ có thể sốt rất cao, rét run, choáng, hạ huyết áp…

Những khu vực mẹ có thể bị nhiễm khuẩn: nhiễm khuẩn tầng sinh môn, âm hộ, âm đạo; viêm niêm mạc tử cung; viêm phần phụ và dây chằng rộng; viêm phúc mạc, tiểu khung; viêm phúc mạc toàn bộ; nhiễm khuẩn huyết; viêm tĩnh mạch.Với mỗi loại nhiễm khuẩn sẽ có những biểu hiện đặc trưng riêng, tuy nhiên nếu mẹ bị sốt trong thời kì này thì phải đặc biệt lưu ý vì đây là biểu hiện ban đầu của mọi hình thái nhiễm khuẩn hậu sản đấy.

Dù nói hay không nói ra, tâm lý của các ông chồng luôn muốn có một đứa con trai để “làm vốn”. Dù con cái là của trời cho, song các chị em cũng rỉ tai nhau nhiều cách để có thể mang bầu con trai. Với những gia đình đã có con gái một bề, việc “canh” con trai càng trở nên ráo riết.

Dựa trên nghiên cứu về nhiễm sắc thể (NST) tinh trùng X và Y, các ông bố bà mẹ muốn đẻ con trai cần thực hiện chế độ dinh dưỡng trước khi mang thai như sau.

Ăn ngọt

Khi chuẩn bị mang thai, người mẹ nên thường xuyên ăn ngọt, không ăn chua hoặc thực phẩm lên men. Trước khi thụ thai 3 tháng nên ăn chế độ nhiều muối mặn hơn bình thường. Ăn thịt, cá, khoai tây, chuối và thực phẩm khô ướp muối; kiêng sữa, trứng, nước khoáng, cà chua, cà rốt… Sau khi thụ thai ăn trở lại bình thường.

Chuối là một trong những thực phẩm nên ăn nếu muốn đẻ con trai. Ảnh minh họa: Internet

Trước khi thụ thai 3 tháng nên ăn chế độ nhiều muối mặn hơn bình thường. Ảnh minh họa: Internet

Giao hợp trong ngày rụng trứng

Kiêng giao hợp nhiều ngày trước khi rụng trứng. Giao hợp 1 lần trong ngày rụng trứng. Tinh trùng X (nữ) nặng nề và chậm chạp, sẽ tới sau tinh trùng đực và không thụ tinh được.

Trong ngày dự định quan hệ, phụ nữ nên súc rửa âm đạo với môi trường kềm. Pha 9 gr muối trong một lít nước hoặc 9 gr bicarbonate trong một lít nước.

Trước giờ “lâm trận”, người chồng nên uống một ly… cà phê sữa đá hoặc một ly rượu hải sâm để làm “hăng sức” các tinh trùng đực.

Bên cạnh đó, nhiệt độ cơ thể quý ông càng mát mẻ thì càng dễ sanh con trai. Ăn mặc chật chội, tắm hơi quá nhiều sẽ làm giảm tinh trùng, nhất là giảm số tinh trùng Y (sinh con trai).

Chế độ dinh dưỡng trước khi mang thai tốt cho tinh trùng

Một chế độ ăn “tốt cho tinh trùng” nên đầy đủ ngũ cốc ít chế biến như gạo lức, bắp, khoai đủ loại… ; đậu hạt, đậu nành, rau trái cây đậm màu sắc tự nhiên xanh – đỏ - vàng (carotene, các carotenoid, lycopen… ), giàu chất xơ, vitamin C, vitamin nhóm B, vitamin E. Các thức ăn từ động vật như cá, thủy hải sản và chất béo ở mức độc vừa phải dưới 30% tổng số calo, cân đối giữa các chất acid béo no và kh ông no.

Rượu không chỉ làm cho các ông xỉn mà tinh trùng cũng “xỉn” luôn. Tuy nhiên, các nghiên cứu trên động vật đã cho thấy rằng tác hại của rượu đối với tinh trùng có thể phục hồi 1 phần sau khi ngưng rượu một thời gian. Do đó, các đức ông chồng nên tạm chia tay với rượu để con yêu sau này được khỏe mạnh và thông minh nhé.

Nồng độ kẽm trong tinh dịch có liên quan trực tiếp đến độ di động của tinh trùng và nếu chế độ ăn thiếu kẽm có thể làm giảm cả về số lượng tinh trùng lẫn thể tích tinh dịch.

Lượng L-arginine đầy đủ cũng có vai trò quan trọng đối với độ di động của tinh trùng vì nó là tiền chất của tiến trình tổng hợp đa vitamin và cũng là tiền chất của oxyt-nitric. Oxyt-nitric hiện diện trong tinh dịch có vai trò quan trọng đối với sự di chuyển của tinh trùng. Sử dụng Arginine, liều 9g/ngày, có thể có đáp ứng tốt với một số trường hợp tinh trùng di động kém.

Để tăng cơ hội sinh con trai, chế độ dinh dưỡng trước khi mang thai là tăng cường Natri và Kali. Nét chính của chế độ ăn này là tha hồ ăn mặn, được quyền ăn nhiều trái cây, bánh ngọt, sôcôla… để có dồi dào Natri và Kali.

Lưu ý: Chế độ ăn này cần thực hiện ít nhất một tháng trước khi thụ thai dù thói quen ăn uống tự nhiên của bà mẹ tương lai có khác xa. Dù sao cũng xin nhắc chế độ ăn quá mặn để lựa chọn con trai là thiếu cân đối, người mẹ (tương lai) nên cân nhắc trước khi thực hiện. Nên mau trở lại một chế độ ăn bình thường và hợp với khẩu vị hơn, nhất là khi biết mình đã đậu thai (dù chưa biết là trai hay gái).